حیوانات راهنما
نویسنده: Lorraine Murray
ترجمه: سپیده نیکخواه (عضو انجمن حمایت از حیوانات)
هم زیستی بین انسانها و حیوانات به اولین اهلی سازی حیوانات در عصر پارینه سنگی – در حدود 9000 سال پیش – باز میگردد. ولی در هیچ زمانی حیوانات چنین کمکهای ویژه و اختصاصی در قالب دادن خدمات و یا کمکهای آموزش دیده شده نداشتهاند. این حیوانات – معمولا سگها – به مردم کمک میکنند که کارهایی را انجام دهند که در غیاب آنها انجام آن برای افراد بسیار مشکل و یا غیر ممکن خواهد بود. حیوانات راهنما حیوان خانگی نیستند بلکه حیوانات شاغلی هستند که به این وظیفه اشتغال دارند. بنابر این قوانینی مانند American with disabilities act (1990) در ایالات متحده و disability discrimination act (1995) در انگلستان، حیوانات راهنما را از قوانینی که حضور حیوانات را در مکانهای عمومی و تجاری ممنوع میسازد، معاف کرده است.
آشناترین حیوانات راهنما سگها هستند که به افرادی که بیناییشان آسیب دیده کمک میکنند که درست حرکت کنند. تعلیم سیستماتیک سگهای راهنما در آلمان در طول جنگ جهانی اول برای کمک به کهنه سربازان نابینا آغاز شد. در اواخر سال 1920 دوروتی هریسون اوستیس که یک مربی سگ آمریکایی ساکن سویس بود درباره این برنامه مطالبی شنید و مقالهای در مجله نوشت. انتشار این مقاله او را به سمت اولین شاگردش موریس فرانک راهنمایی کرد که به او در افتتاح یک مدرسه مشابه در ایالات متحده در سال 1929 به نام چشم بینا کمک کرد. این موسسه هم اکنون در نیوجرسی واقع است.
تولههای سگهای راهنما اغلب به منظور مشخص توسط سازمانهای مختلف تعلیم دهنده سگ پرورش داده میشوند. نژادهای ژرمن شپرد، لابرادور رتریورز و لابرادور رتریورز طلایی به خاطر طبیعت آرام، هوش، تمایل طبیعی آنها به کمک و بنیه خوب بیشتر استفاده میشوند. تولهها اولین سال زندگیشان را با خانوادههای رضاعی سپری میکنند که آنها را اجتماعی ساخته و برای تعلیمات بعدی که آموزش مهارتهای فرمانبرداری است آماده میکنند. سگهای راهنما تقریبا در سن 18 ماهگی وارد تعلیمات رسمی میشوند که در حدود 3 تا 5 ماه طول میکشد. در طول این دوره سگها یاد میگیرند که با قلاده و یراق سازگار شوند. در لبه پیادهرو توقف کنند و اندازه فرد همراهشان را برای عبور از محلهای تنگ و مسدود تخمین بزنند و نیز زمانی که متوجه میشوند اطاعت از دستور فرد را در معرض خطر قرار میدهد از دستور سرپیچی کنند.
در سالهای اخیر سگهای شنوا به طور فزایندهای رایج شدهاند. این سگها معمولا از نژادهای مخلوط و سگهای نجات یافته از پناهگاههای حیوانات هستند که برای آگاه کردن همراهانشان از صداهای عادی مانند زنگ ساعت، گریه بچه یا زنگ تلفن تعلیم میبینند. این سگها همراهانشان را با لمس کردن آنها با پنجههایشان آگاه میکنند و آنها را به سمت منبع صدا راهنمایی میکنند. آنها همچنین تعلیم میبینند که صداهای خطرناک مانند زنگ آتشنشانی و صدای فرد مزاحم را تشخیص بدهند. در این زمان آنان همراهشان را با لمس پنجه آگاه کرده و در وضعیت مخصوص هشدار قرار میگیرند (در فاصله زمانی که همراه آنها بتواند واکنش مناسب را انجام بدهد).
سگها میتوانند برای انجام طیف گستردهای از مقاصد کمکی آموزش ببینند. برای مثال سازمان بزرگ سگهای راهنما، گونههای مختلفی از حیوانات کمکی را تربیت میکند. شامل سگهای کمکی که به افرادی که از ویلچر یا سایر وسایل حرکتی استفاده میکنند، کمک میکند. سگهای شنوا، سگهای هشدار دهنده صرع که در زمان وقوع علائم صرع با فعال کردن سیستم هشدار الکترونیک به بیمار کمک میکنند (برخی از سگها حتی میتوانند زمان شروع حمله صرع را پیشبینی کنند) و در محلهایی مانند آسایشگاهها و بیمارستانها که تنهایی و فقدان تحریک عاطفی مشکلات دائمی هستند، سگهای همنشین حمایتهای عاطفی را برای بیماران فراهم میآورند. برنامههای زیادی وجود دارند که حیوانات خانگی بخصوص سگ و گربه را تعلیم داده و به عنوان حیوانات درمانی، اختصاصی میسازند و در چنین موسساتی به عنوان همراهان فوقالعاده به بیماران عرضه میکنند.
حیوانات همچنین در برنامههایی مانند AAT - درمان با کمک حیوانات- نیز استفاده میشوند. در بیانات انجمن دلتا، AAT یک مداخله برنامهریزی شده برای استفاده از مزایای حضور حیوانات برای بهبود فیزیکی و روانی بیماران است. این مزایا مانند انگیزهسازی و پاداشدهی توسط افراد حرفهای آموزش دیده تسهیل میگردد.
برای مثال در افراد مسنی که در خانههای سالمندان زندگی میکنند دست و پنجه نرم کردن با قلاده سگها و یا دادن لقمههای کوچک به یک گربه فعالیتهایی است که میتواند مهارتهای حرکتی آنها را بهبود بخشد. اهداف به نسبت بیماران تعیین شده و میزان پیشرفت آنان اندازهگیری میشود . سگها و گربهها تنها حیواناتی نیستند که میتوانند به افراد مسن کمک کنند. میمون کاپوچین – کوچک، سریع و با هوش – میتواند به افراد فلج یا افرادی که ناتوانی شدید حرکتی دارند مانند بیماران مبتلا به اماس کمک کنند. این میمونها فرمانهای اصلی مانند روشن کردن چراغ یا بلند کردن اشیای افتاده را انجام میدهند. یکی از غیر معمولترین حیوانات یاری دهنده اسبهای راهنما هستند. در یک برنامه آزمایشی در ایالات متحده اسبهای کوچک (پونی) را برای راهنمایی افرادی که مشکل بینایی دارند، تعلیم دادند (به همان روشی که سگهای راهنما انجام میدهند). اسبهای کوچک میتوانند برای افرادی که به سگها حساسیت دارند یا دارای پیشینه سوارکاری هستند و با اسبها راحتتر هستند، جایگزین مناسبی باشند.
برخی سگها و حیوانات خاصی وجود دارند که تواناییهای اختصاصی مانند سگهای تشخیص دهنده صرع دارند مثلا برخی از سگها توانایی تشخیص نمونههای دیابتیک را دارند وبعضی دیگر میتوانند قبل از رخ دادن اتفاقات ناگوار افراد را آگاه کنند. برخی اوقات تواناییهای غریب حیوانات میتواند به طرق مختلفی برای انسانها مفید باشد.
سازمانهای قابل اطمینانی که حیوانات راهنما را آموزش میدهند، اقداماتی را انجام میدهند که مطمئن شوند که حیوانات گرامی داشته میشوند، خدماتشان با پاداشهای مناسب جبران میشود و زندگی سالمی دارند و از آن لذت میبرند و زمانی که دوره کمک چنین حیواناتی سپری میشود ، شرایطی برای بازنشستگی شایسته آنها فراهم میکنند.
منبع: britannica.com